De biodiversiteit in Nederland staat meer dan ooit onder druk. Naast de grootschalige insectensterfte dreigen ook een groot aantal Nederlandse wilde planten en bloemen te verdwijnen. Van de 1500 inheemse plantensoorten is de situatie van zo’n 70 soorten zeer ernstig. Van de roggelelie tot het rozenkransje, dit zijn de 10 meest met uitsterven bedreigde wilde planten. 1. Roggelelie (Lilium bulbiferum) De Roggelelie is een spectaculair bloeiende soort. De enorme knaloranje bloemen zijn nog maar op een enkele roggeakker in Drenthe te zien en de lelie wordt acuut in zijn voortbestaan bedreigd. De soort is een akkerkruid dat zich heeft aangepast aan de roggeteelt. De vroegere roggeteelt welteverstaan. De intensieve akkerbouw heeft de Roggelelie de das omgedaan en nu moeten we hard werken om deze soort voor Nederland te behouden. Enkele overgebleven populaties net over de Duitse grens en zelfs een aantal in tuinen overlevende planten bieden een klein beetje hoop voor de terugkeer van deze prachtige soort in ons agrarische landschap. 2. Zeegrassen (Zostera marina en Zostera noltei) Ooit was de Waddenzee bedekt met grazige groene vlakten vol met Zeegrassen. Deze ecosysteembouwer kwam zo veel voor dat er een heuse industrie omheen was gebouwd, waarbij zeegras zelfs werd gebruikt om dijken te verstevigen. Maar toen de Afsluitdijk werd aangelegd, veranderde alles in de Waddenzee. De stroming verliep anders en het water werd troebeler. Groot en Klein zeegras, op gras lijkende kruiden, verdwenen in rap tempo uit de regelmatig droogvallende zee. Op slechts een aantal plekken, waaronder ook in de Oosterschelde, is het plantje nog te vinden. 3. Rozenkransje (Antennaria dioica) Het prachtige rozenkransje vertelt een triest verhaal. In Nederland kwam de soort bijna overal voor op voedselarme graslandjes. Nu resteren nog slechts enkele kleine populaties. En deze populaties bestaan uit alleen maar mannelijke óf alleen maar vrouwelijke planten. Daar komen geen gezonde nakomelingen van. Doordat de populaties zo ver van elkaar afliggen (denk aan de duinen bij Den Haag en Schiermonnikoog) sterft de soort zonder onze hulp uit. Niet alleen een gemis voor ons maar ook de vele soorten insecten die de roze bloemhoofdjes wisten te vinden. 4. Zaagblad (Serratula tinctoria) Ooit was zaagblad te vinden op veel plekken in Nederland. De blauwpaarse bloemhoofdjes en de diep ingesneden bladeren van dit kruid sierden bosranden en heiden. Inmiddels is de soort uitgestorven in het wild. Er is echter misschien nog goed genetisch materiaal over, bewaard en opgekweekt in achtertuinen van bezorgde natuurliefhebbers. 5. Duinrus/Rijnrus/Alpenrus (Juncus alpinoarticulatus subsp. alpinoarticulatus) Soms lijken twee planten tot dezelfde soort te behoren, maar als je beter kijkt en eens op de kiemplanten let, zie je toch verschillen. Op Terschelling staat de sprietige duinrus (subsp. atricapillus) in duinvalleitjes, maar in de Ooijpolder staat zijn tweelingbroer, de Alpenrus, die hier Rijnrus wordt genoemd. Toch zijn er in de jonge groeivorm verschillen te zien in lengte en bloeiwijze en ook de zouttolerantie is anders. Zoals verwacht lijkt de Duinrus op Terschelling het beter te doen onder zilte omstandigheden dan de Alpenrus. Niet zomaar inwisselbaar dus deze twee bijzondere soorten. 6. Tengere distel (Carduus tenuiflorus) De Tengere distel is misschien inderdaad tenger te noemen, maar de vele stekels liegen er niet om. De soort staat in de uiterwaarden, maar is nauwelijks nog te vinden in Nederland. Floristisch kenniscentrum en Radboudcampusgenoot FLORON redde afgelopen jaar een populatie in Noord-Holland waar het aantal planten binnen de geïsoleerde populatie sterk achteruit was gegaan. Planten werden in de Nijmeegse kassen opgekweekt en teruggeplaatst op de dijk. Verrassend genoeg produceerden de geredde planten, die zijn opgekweekt uit zaad, duizenden pluizige zaden die de kasruimten vullen. Nu liggen ze veilig opgeborgen in de Nationale Zadencollectie. 7. Wilde ridderspoor (Consolida regalis) De opvallende paarse bloemen met een lang spoor aan de achterzijde is nog zo’n akkerkruid dat de veranderende landbouw nauwelijks heeft overleefd. Natuurbalans beheert nog enkele akkers zoals dat eeuwenlang gedaan is, met maar een klein beetje mest en veel handwerk. De Wilde ridderspoor hoort daar thuis met nog een boel met uitsterven bedreigde akker(on)kruiden. Niet alleen kleuren ze onze graanakkers weer bont, maar hebben ook de insecten er weer wat te zoeken. 8. Wilde kool (Brassica oleracea var. oleracea) Bij kool denk je spitskool, bloemkool of misschien broccoli. Hoewel ze in elke supermarkt te krijgen zijn, is de voorvader van al onze kolen erg zeldzaam geworden: de Wilde kool. De bladeren zien eruit als de bekende koolbladeren en de plant bloeit met mooie gele kruisbloemen. Tussen de basaltblokken van onze kustwering groeit de plant nog, bijvoorbeeld op de Afsluitdijk. Echter, de Afsluitdijk wordt geheel gerenoveerd en dan verdwijnen bijzondere soorten als de Wilde kool... als we er niets aan doen. 9. Wilde averuit (Artemisa campestris subs. campestris) De Wilde averuit is misschien wel Nijmeegs trots. In Nijmegen vind je de plant naast het fietspad in de spoorkuil en je zou niet denken dat dit een van de weinige plaatsen is waar de plant nog groeit. Op een hondenuitlaatveldje nota bene. De plant uit de sterk geurende alsem familie heeft inmiddels ook zijn plekje in de bakken van het Levend Archief in de Nijmeegse proeftuinen gevonden. Ook het buurtcomité van de wijk Bottendaal in Nijmegen zet zich in om de soort te beschermen en dit heeft geleid tot een toename van de soort op zijn nogal bijzondere plek midden in de stad. 10. Kruisbladgentiaan (Gentiana cruciata) De Kruisbladgentiaan staat maar op een paar plekken in de duinen tussen Egmond en Voorne. Op de noordhellingen van de grijze duinen van Meijendel bij Den Haag zijn ze het beste te zien. De kruisgewijze plaatsing van de bladeren op de stengel verraden direct welke soort het is. Ze bloeien nauwelijks doordat de bloemen vaak voor de bloei worden afgevreten door de grazende dieren in het gebied. Maar die paar individuen die wel bloeien, bloeien prachtig. Grote ‘gentiaan’-blauwe bloemen contrasteren tegen de geelgroenige duinbegroeiing. De Kruisbladgentiaan staat voor meer dan alleen de soort. Veranderingen in het duinlandschap hebben direct gevolgen voor meer bijzondere soorten (bijvoorbeeld het Rozenkransje). Crowdfunding ‘Red onze bedreigde Nederlandse wilde planten’ Stichting Levend Archief probeert inheemse plantensoorten veilig te stellen door de zaden te verzamelen, op te kweken en op te slaan in de Nationale Zadencollectie. Voordat de zaden bewaard kunnen worden in de Nationale Zadencollectie, moeten ze goed droog zijn. Ecoloog Nils van Rooijen van de Radboud Universiteit start een crowdfundcampagne om een droogruimte te realiseren. Van 24 juni tot 30 augustus kunnen geïnteresseerden doneren via www.steunradboudfonds.nl. Lees meer over de crowdfunding. Tekst: Nils van Rooijen. Beeld met dank aan Nils van Rooijen, Nienke Torensma, Martijn Oud, Ben Bruinsma, Ruud Jonker en Dominicus Johannes Bergsma.