Vorige week startte de campagne Wees Wijs van het Nederlandse Better Care Network die jongeren bewust wil maken van de negatieve kanten van vrijwilligerswerk in weeshuizen in ontwikkelingslanden. Aan de basis van de campagne ligt onder andere onderzoek van ontwikkelingssocioloog Sara Kinsbergen van de Radboud Universiteit. Een paar vragen aan Kinsbergen. Hoe ziet de campagne eruit? ‘Via Instagram en Facebook komt het Better Care Network in de tijdlijnen van jongeren terecht met de vraag of ze interesse hebben om in een weeshuis in een ontwikkelingsland vrijwilligerswerk te komen doen. Als ze daar echter op klikken krijgen ze in plaats van wervende verhalen meer informatie over de donkere kanten van het weeshuistoerisme. Ook krijgen ze informatie over hoe ze wel een positieve bijdrage kunnen leveren aan de wereld. De campagne richt zich specifiek op christelijke jongeren. Die voelden zich niet aangesproken door eerdere campagnes, omdat die aandacht legden op “weeshuistoerisme”, maar zij beschouwen zichzelf niet als toerist, maar ze zijn op missie, een zendeling.’ Wat is er dan mis met vrijwilligerswerk in een weeshuis in een ontwikkelingsland? ‘De problemen zijn veelvuldig. Uit veel psychologisch onderzoek is inmiddels duidelijk dat opgroeien in een weeshuis psychologisch schadelijk kan zijn voor kinderen. Kinderen die in weeshuizen opgroeien, hebben onder andere vaker hechtingsproblematiek en er vindt regelmatig kindermisbruik plaats in dit soort weeshuizen. Daarnaast moeten vrijwilligers die er gaan werken zich realiseren dat de kans groot is het dat ze het werk van een lokaal iemand overnemen. Bovendien zijn ze vaak niet gekwalificeerd om de zorg voor kwetsbare kinderen op zich te nemen. Ook is bekend dat het overgrote merendeel van de kinderen in weeshuizen nog een levende ouder heeft. De aanwezigheid van weeshuizen kan aanbod van wezen in de hand werken. Zeker wanneer er vrijwilligers actief zijn in weeshuizen, die inkomsten met zich meebrengen, bestaat het gevaar dat er een bedrijfsmodel schuilgaat achter het weeshuis waardoor kinderen bijvoorbeeld onnodig weggehaald worden bij hun ouders.’ Waarom is deze campagne belangrijk? ‘Deze campagne is een eyeopener voor veel burgers, en met name jongeren die zich niet bewust zijn van de problemen van weeshuizen in ontwikkelingslanden. De boodschap is: denk heel goed na voordat je denkt dat je naar een ontwikkelingsland moet om te helpen. Pas op voor het white saviour-syndroom: waarom denk je dat je iets te bieden hebt daar? Zoek liever naar alternatieven om te helpen. Ondersteun bijvoorbeeld bestaande hulporganisaties.’ Kinderen in een weeshuis in Vietnam. Hoe legt jouw onderzoek de basis voor deze campagne? ‘Ik doe langlopend onderzoek naar kleinschalige ontwikkelingsorganisaties en zij blijken een centrale rol te spelen in het uitzenden van vrijwilligers naar weeshuizen. Onder invloed van eerdere campagnes zijn professionele, meer commerciële uitzendorganisaties veelal gestopt met het sturen van vrijwilligers. Dat geldt niet voor particuliere initiatieven. Uit onderzoek uit 2017 blijkt dat ongeveer 1500 Nederlandse stichtingen wel eens vrijwilligers sturen naar weeshuizen of andere vormen van opvangcentra voor kwetsbare kinderen. Daarmee zijn de kleinere spelers dus relatief belangrijk geworden in dit veld. We moeten de problematiek van de weeshuizen dus blijven adresseren, zoals met deze campagne.’ Begin januari 2021 verscheen het onderzoeksrapport ‘Onderzoek omvang vrijwilligersreizen vanuit Nederland naar residentiële zorginstellingen voor kinderen: rollen, verantwoordelijkheden en handelingsperspectief’, waar Sara Kinsbergen en Simon Kuijpers vanuit de Radboud Universiteit aan meewerkte. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Buitenlandse zaken, in antwoord op een Initiatiefnota van tweedekamerlid Van Haga. Lees het rapport hier. Foto: Tormod Sandtorv via Flickr