Dichteres en toneelschrijfster Lucretia van Merken (1721-1789) stond bekend als de achttiende eeuwse Vondel. Waar Vondel tegenwoordig pronkt in de literaire canon, raakte Van Merken in de vergetelheid. Met een heruitgave van het toneelstuk Jacob Simonszoon de Rijk nemen letterkundigen van de Radboud Universiteit initiatief om haar naam in ere te herstellen. Watergeus Jacob Simonsz de Rijk streed tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. Totdat ze hem en zijn vier medestrijders gevangennamen. De Spaanse koning bood aan om hem vrij te laten, maar De Rijk weigerde: liever gevangen dan vrij zonder vrienden. Met moed en volharding kreeg hij uiteindelijk zichzelf én zijn kameraden vrij. Hij groeide uit tot toonbeeld van dapperheid, loyaliteit en vaderlandsliefde. Lucretia van Merken vervat De Rijks heldendaden in een treurspel dat in 1774 voor het eerst wordt vertoond om de heropening van de Amsterdamse stadsschouwburg te vieren, nadat de schouwburg twee jaar eerder was afgebrand. Het publiek stroomt massaal toe en het toneelstuk bevestigt Van Merkens status als topauteur. ‘Het treurspel stond hoog aangeschreven als genre’, zegt Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit. Ter gelegenheid van Van Merkens 230e sterfdag maakte Jensen samen met Tommie van Wanrooij, bachelorstudent Nederlandse taal en cultuur, een heruitgave van Jacob Simonszoon de Rijk. ‘Parel aan de dichterskroon’ Tijdens een eerstejaarscollege vertelde Jensen over Van Merkens grote populariteit in de achttiende eeuw, een periode waarin steeds meer vrouwen gingen schrijven ‘Maar op onze literatuurlijst stond niks van haar’, vertelt Van Wanrooij. Vanuit het honoursprogramma nam hij het initiatief om een van haar teksten opnieuw uit te geven, ingeleid, herspeld en met een verklarende woordenlijst. Jensen: ‘Aankomend studiejaar nemen we deze uitgave op in het studieprogramma.’ En misschien nog wel leuker: ‘Jacob Simonszoon de Rijk keert terug in theater, dit najaar op initiatief van Stichting Kwast. Dan zit ik op de eerste rij.’ Van Merken werd vergeleken met Vondel. Door overeenkomende schrijfkwaliteiten, maar ook doordat de Amsterdamse stadsschouwburg in 1637 opende met zijn Gijsbrecht van Aemstel. In tegenstelling tot Vondels faam, hield Van Merkens reputatie geen stand. Makers van literaire canons zagen haar over het hoofd en halverwege de negentiende eeuw raakte ze in de vergetelheid. ‘Ten onrechte’, stelt Jensen. ‘Haar werk was misschien wat braaf, maar ze schreef hoogstaand nationaal toneel. Vaderlandslievende stukken waarin ze probeerde het publiek moreel te verheffen. Een parel aan de dichterskroon. Ze werd niet voor niets tot ereburger van Leiden uitgeroepen.’ Kijkje in de keuken De samenwerking bood Van Wanrooij een leerzaam kijkje in de keuken. ‘Je maakt het hele schrijfproces van begin tot eind mee. Dat heeft flink geholpen bij mijn bachelorscriptie. Zo gaat het lezen van achttiende-eeuwse teksten me nu vrij gemakkelijk af.’ Ook Jensen profiteerde van Van Wanrooijs frisse blik. ‘Ik lees dit soort teksten al lang en ben soms té gewend aan het jargon. Tommie las met andere ogen en gaf aan wanneer woorden toelichting behoefden.’ Van Wanrooijs interesse in Van Merken is ondertussen alleen maar gegroeid. In zijn scriptie illustreerde hij hoe haar epos Germanicus (1779) inspeelde op de politieke strubbelingen tussen patriotten en orangisten. ‘Over dit epos bestonden amper studies, slechts één hoofdstuk uit 1983, waarin ook nog stond dat Germanicus niet meer was dan een reactie op een eerder heldendicht. Dat doet het epos geen recht.’ Van Wanrooij wil zijn onderzoek volgend jaar voortzetten in de researchmaster. ‘Als ik word toegelaten’, zegt hij er direct bij. ‘De achttiende eeuw is een vergeten periode in de (literatuur)geschiedenis. Die eeuw fascineert me, maar voorlopig ben ik vooral nieuwsgierig naar de literaire kring rond Lucretia van Merken.’ Lotte Jensen & Tommie van Wanrooij | Jacob Simonszoon de Rijk. Een treurspel | Uitgeverij Vantilt. De boekpresentatie vindt plaats op 7 juni tijdens een symposium over Lucretia van Merken in Huize Heijendaal. Meer informatie.