De week vóór Kerst opereert het traditionele Glazen Huis van 3FM vanaf de Grote Markt in Nijmegen. Het actiedoel dit jaar is ALS, een fatale neurologische aandoening die alleen al in Nederland jaarlijks vijfhonderd mensen het leven kost. Medewerkers van het Donders Instituut komen in actie door middel van een pop-up Donders Citylab en lezingen. Op woensdag 20 december kan iedereen mee doen met leuke, interactieve onderzoek demonstraties in de Bibliotheek Mariënburg. Op zondag 17 december en woensdag 20 december zullen er ook boeiende lezingen plaats vinden. Één van de onderzoekers betrokken bij de actie is Jordy Thielen van het Donders Instituut. Als onderzoeker werkt hij aan ‘technologie om het leven van ALS-patiënten gemakkelijker te maken.’ ALS is een fatale aandoening: de diagnose is tevens een doodvonnis. Vijfhonderd mensen in Nederland weten dat ze na hun eerste diagnose nog zo’n vier tot vijf jaar hebben te leven. ALS Nederland – het hoofddoel van de 3FM-actie dit jaar – wil het gedoneerde geld inzetten voor twee sporen van onderzoek. De eerste is om van ALS een chronische aandoening te maken, de tweede betreft het verbeteren van de nu nog korte levensduur van de patiënten, nu 1.500 in Nederland. Jordy Thielen, verbonden aan het Donders Instituut van de Radboud Universiteit, zit op het tweede spoor van onderzoek. Hij werkt onder meer aan een verbeterde brain-computer interface. In zijn onderzoek werkt hij aan methoden om zo nauwkeurig en snel mogelijk uit hersenactiviteit af te lezen wat iemand wil communiceren, zonder dat daarbij spierbewegingen nodig zijn om bijvoorbeeld een toets in te drukken. Zo kunnen gedachtes van patiënten die niet meer kunnen praten of typen, toch worden omgezet in taal, af te lezen op een computerscherm dat de opeenvolgende letters zichtbaar maakt. Ontoegankelijk in huis-tuin-en-keuken gebruikEr zijn complexe technieken die al relatief goed voorgestelde beelden, beweging, en spraak kunnen lezen, bijvoorbeeld met een MRI-scanner of implantaten. Maar die zijn in het huis-tuin-en-keuken gebruik van de patiënt ontoegankelijk, duur en ver van praktisch. Daarom werkt Thielen aan mogelijkheden om met een ‘simpele’ EEG-kap op het hoofd maximaal te communiceren. ‘Bij EEG-metingen kunnen we niet direct waarnemen of iemand naar een specifieke letter kijkt, maar wel kunnen we vaststellen of iemand een flits heeft opgemerkt. Door unieke flitspatronen te koppelen aan de letters, kunnen we het brein onderscheidend laten reageren als iemand aandacht besteedt aan een van de letters. Met geavanceerde technieken kunnen we leren hoe het brein reageert op deze flitsen en zo een connectie maken met letters die elk een ander flitspatroon hebben,’ legt Thielen uit. De uitdaging ligt in het verkorten van de tijd die nodig is voor de methoden om deze hersenpatronen te herkennen, bijvoorbeeld door het gebruik van AI-technieken. Daarnaast is er ruimte voor verbetering in het detecteren en het gebruiksvriendelijk maken van de flitspatronen. Omdat de detectie wordt gedaan op basis van flitspatronen, kan het communiceren nog beter worden als naast individuele letters, ook direct gehele woorden geselecteerd kunnen worden. Daarnaast zou het kijken naar een flitsend deur-icoontje ook de deur dan daadwerkelijk open kunnen maken, of kan iemand diens rolstoel naar links of rechts sturen door te kijken naar pijl-icoontjes. ‘Zo leveren we met betere communicatie een aanzienlijke bijdrage aan de kwaliteit van leven’, zegt Thielen. Hij oppert dat dit voor menig patiënt de wil om te leven kan vergroten, met een positief effect op de levensduur. Niet alleen gunstig voor ALSMet hanteerbare middelen de hersenprocessen detecteren is niet alleen gunstig voor ALS. Naast alternatieve communicatiemethoden kunnen brain-computer interfaces worden ingezet voor 'neuro-rehabilitatie', wat bijvoorbeeld behulpzaam kan zijn voor mensen die na een beroerte te maken krijgen met afasie, een ernstige spraakaandoening. Thielen noemt ook een mogelijke toepassing in oog- en gehoortesten, waarvoor momenteel gerichte handelingen nodig zijn als reactie op flitsjes en piepjes. In plaats van te meten of iemand bewust een flitsje ziet of een piepje hoort door op knopjes te drukken, wordt de hersenrespons op deze flitsjes en piepjes zichtbaar gemaakt. ‘De oog- en gehoortest wordt dan veel objectiever en betrouwbaarder, potentieel sneller, en omdat er geen gedrag vereist is, wordt deze ook nog eens veel toegankelijker, bijvoorbeeld voor jonge kinderen,’ merkt Thielen op.Meer informatie over de actie van het Donders Instituut kan je hier vinden.