Aan hitte geen gebrek de laatste zomers. Wel aan water. Hoewel er de laatste eeuw steeds meer regen valt, hebben we steeds meer last van droogte. En dat kan de komende jaren nog erger worden: ‘De broeikasgassen die bij het uitdrogen van watersystemen vrijkomen, veroorzaken nóg hogere temperaturen.’ We hebben net een hittegolf achter de rug, en het wordt weer wat koeler en natter, maar met de gevolgen van recente droge zomers blijven we nog we nog wel even kampen. ‘Vooral de laatste drie jaar is de droogte extreem’, vertelt Sarian Kosten, aquatisch ecoloog aan de Radboud Universiteit. ‘De neerslag is tussen 1919 en 2019 gestegen met 26 procent, maar dat weegt niet op tegen de toenemende waterverdamping door hoge temperaturen.’ ‘Nederland is ingericht op het afvoeren van water, maar nu moet er aandacht komen voor het vasthouden ervan.’ Kosten wijst op de schade aan bossen – ‘bladeren en eikels die nu al van de bomen vallen’ – en de CO2-uitstoot door opdrogende veengronden. Zelf onderzoekt ze de gevolgen voor de waterkwaliteit en het leven in het water. Blauwalg en botulisme ‘Het droogvallen van watersystemen zoals beken is schadelijk voor de dieren die er leven, zoals kokerwormen en vlokreeften die vormgeven aan de bodem.’ Ook watersystemen waar het peil niet of nauwelijks daalt lijden onder de droogte. ‘In Nederland worden veel watersystemen op peil gehouden met extra inlaatwater. In deze wateren zie je ook vaak een achteruitgang van de waterkwaliteit doordat het inlaatwater vaak van slechtere kwaliteit is in drogere perioden. De algenconcentratie in de Maas bijvoorbeeld kan enorm toenemen waarbij de rivier meer op een langgerekt meer lijkt dan een rivier.' ‘De hoge temperaturen veroorzaken bovendien dat ziekmakende cyanobacteriën, ook wel blauwalg genoemd, tot bloei komen.’ Daarnaast ligt botulisme, vergiftiging door botulinetoxines, op de loer in vervuild water. Mensen worden er niet vaak ernstig ziek van, maar voor watervogels, vissen en honden kunnen de toxines levensgevaarlijk zijn. Het probleem lost niet vanzelf op. Integendeel: ‘Watersystemen zijn goed in het vasthouden van organisch koolstof. Tijdens het uitdrogen van een water kan dit organische koolstof sneller afbreken en komen er broeikasgassen vrij en dat draagt bij aan verdere temperatuurstijging.’ Dit geldt voor Nederlandse stadsvijvers, maar ook voor gebieden als het Amazoneregenwoud. ‘We schatten dat in de meren en moerassen van de Amazone voor vier petagram, 1.000.000.000.000 kilogram, aan organisch koolstof ligt opgeslagen. Bij afbraak komt dit natuurlijk niet in één keer vrij als CO2, maar aanhoudende droogte kan dus wel tot gigantische emissies leiden.’ Exoten eruit Toch heeft de droogte ook positieve gevolgen. ‘In uiterwaarden verdwijnen vissen door tijdelijke droogval waardoor waterplanten weer kunnen groeien. Amfibieën profiteren doordat de vissen hun eieren niet opeten. Watermanagers komen ook in actie en halen exoten zoals de invasieve zonnebaars uit het water om watersystemen te beschermen.‘ Het zijn acties die Kosten bevallen, maar de situatie is niet rooskleurig en om de kwantiteit én kwaliteit van het water te handhaven moet er veel meer gebeuren, ook beleidsmatig. ‘Wie wil kan echter klein beginnen. Bijvoorbeeld door een dam te bouwen om natte natuurgebieden nat te houden. Een bever gaf onlangs het goede voorbeeld: dankzij zijn reuzedam staat de Aa, een plaatselijk drooggevallen riviertje in Brabant, nu weer vol water.’ Sarion Kosten gaf samen met milieufilosoof Marc Davidson een lezing over droogte. Bekijk hier het verslag en de video van die lezing. Foto: Water bij de Ooijpolder. Bron: Adriaan Castermans via Wikimedia Commons.