Met één essay katapulteerde Francis Fukuyama zich tot invloedrijk politiek denker. Een positie die hij de afgelopen dertig jaar bestendigde met grootse visies op internationale politiek. Op 10 maart bespreekt hij in de Vereeniging in Nijmegen waarom identiteitspolitiek een gevaar vormt voor de liberale democratie. Slechts bekend in de wereld van Sovjetdeskundigen, publiceerde politicoloog Francis Fukuyama in 1989 – drie maanden voor de val van de Berlijnse muur – ‘The End of History’. In dit omstreden essay beargumenteert hij dat de liberale democratie zich na de Koude Oorlog als een olievlek over de wereld zal verspreiden en dat de tijd van ideologische strijd daarmee voorbij is. ‘Daar wordt Fukuyama nog steeds mee geïdentificeerd, terwijl hij sindsdien tal van boeken schreef’, stelt filosoof Marin Terpstra, kenner van het werk van Fukuyama. Identiteit is het nieuwste werk in het oeuvre van Fukuyama, dat in het teken staat van politieke stabiliteit en het ontstaan en verval van politieke ordes. Fukuyama onderscheidt hierbij drie pijlers waarop stabiele ordes in beginsel steunen: een geweldsmonopolie voor de overheid, rule of law en politici die verantwoording afleggen, waardoor burgers zich gehoord voelen. ‘Als liberaal gelooft Fukuyama ook dat welvaart op basis van een vrijemarkteconomie bijdraagt aan een bestendige politieke orde’, aldus Terpstra. Dromerij ‘Deze liberale ideologie berust op een verwaterde identiteit, een flexibele houding, waarbij het bijvoorbeeld niet uitmaakt of je in Kaapstad of New York bent. Als vrijheid en gelijkheid maar de basis vormen.’ Die houding schuurt met het onderwerp van Fukuyama’s aanstaande lezing: identiteitspolitiek, de tendens om politiek te bedrijven op basis van één specifieke sociaal-politieke gemeenschap. ‘Neem Brexit: veel Britten vinden nationale identiteit belangrijker dan deelname aan een grote gemeenschap. De torenhoge kosten nemen ze voor lief.’ In lijn met Fukuyama, meent ook Terpstra dat de wereld koers zet richting een liberaal democratisch wereldsysteem. ‘Het gevoel van Brits of Nederlands zijn heeft niks meer te maken met de maatschappelijke werkelijkheid, dat is pure dromerij. Mensen beroepen zich op identiteit, maar voegen zich met hun mobieltjes, vliegtuigvluchten en Airbnb-boekingen evengoed in het het proces richting een wereldmaatschappij.’ Tegelijkertijd begrijpt Terpstra de bezwaren tegen Fukuyama’s standpunten. Hij wijst op universiteiten die met kennisverspreiding wereldwijd voorop lopen in de internationalisering. ‘Maar dat betekent bijvoorbeeld ook dat wij allerlei teksten in het Engels moeten schrijven, terwijl de lezers nog steeds Nederlanders zijn.’ Ontworteling Bovendien vereist Fukuyama’s flexibele wereldburgerschap dat mensen hun nationale en religieuze voorkeuren afwerpen, zich ontwortelen van hun omgeving en verleden. ‘Dit idee staat natuurlijk haaks op de opvattingen van mensen die zich tot in het diepst van hun zijn christen of moslim voelen.’ Fukuyama herkent de hang naar erkenning, maar stelt ook dat identiteitspolitiek met haar nadruk op onderlinge verschillen bedreigend werkt voor de democratie. Zijn oplossing: een identiteit, gebaseerd op overeenkomsten die het pad richting het einde van de geschiedenis opnieuw effent. Terpstra: ‘Fukuyama heeft niet gezegd dat er na de Koude Oorlog niks meer zou gebeuren of dat het proces richting een wereldmaatschappij zonder weerstand zou zijn. Maar ik ben het met hem eens dat een haalbaar en aantrekkelijk alternatief niet te vinden is.’ Op 10 maart spreekt Francis Fukuyama op uitnodiging van Radboud Reflects en uitgeverij Atlas Contact een rede uit in de Vereeniging in Nijmegen. Tijd: 19.30 - 21.15 uur. Meer informatie en aanmelden. ACTIE: Radboud Recharge verloot 3x2 gratis kaarten onder haar leden. Kans maken? Mail voor 7 maart naar recharge [at] ru.nl (recharge[at]ru[dot]nl) o.v.v. Fukuyama. Wel kans maken maar nog geen gratis account? Meld je dan nu aan.