'Het is gek hoe we met natuur omgaan,' vindt Marloes van den Akker, bioloog en promovendus aan de Radboud Universiteit. 'We doen alsof we naast de natuur staan, terwijl we er onderdeel van zijn. Zo hebben we veel natuur kapotgemaakt.' Van den Akker onderzoekt de rol van soorten die zo'n belangrijke functie in ecosystemen vervullen, dat een systeem zonder zo'n soort in elkaar stort. Dit doet ze op de Markerwadden, een nieuw natuurgebied in het Markermeer. ‘We kijken hoe we zelf natuur kunnen creëren.’ Middenin ons land ligt één van de grootste zoetwatermeren van Europa: het Markermeer. Het water bestrijkt 700km2 tussen Amsterdam, Enkhuizen en Lelystad. Het meer is onder andere een belangrijke rustplaats voor vogels die vanuit Afrika naar het noorden migreren en andersom. Maar we hebben er niet goed voor gezorgd. Na de bouw van de Afsluitdijk in 1932 en de omdijking van het Markermeer in 1976 hoopte het slib zich op. 'Het Markermeer is net een flesje water met modder. Als je dat schudt, kun je niets meer zien. Dat is funest voor alles wat in het water leeft. Zoetwatermosselen en andere waterorganismen verstikten en voor vogels was er niets te eten.' Satellietbeeld van Markermeer. Beeld: Ed Stevenhagen via Wikimedia Commons. Bron: NASA. Markerwadden Naast de slechte waterkwaliteit konden vogels op het Markermeer ook nergens rusten of broeden. 'De dijken waarmee het meer omringd is, zorgen voor "harde" overgangen waar geen waterplanten kunnen groeien, zoals riet en lisdodde,' legt Van den Akker uit. Deze planten zorgen voor zachte oevers, waarin vogels kunnen broeden, maar hebben zelf ook belangrijke functies: zij pompen zuurstof de bodem in en zorgen ervoor dat het sediment wordt vastgehouden. Kortom, tijd dat er iets aan de kwaliteit van het Markermeer gedaan werd, vonden natuurbeschermers en biologen. En dat betekende: een heel nieuw ecosysteem bouwen, want er was eigenlijk niets. De Markerwadden is een door de mens gecreëerd natuurgebied. Er zijn ringdijken in het meer gebouwd waarin slib uit het Markermeer werd gestort. Het slib hardde uit, waarna er een nieuwe laag slib op werd gestort, net zolang totdat er eilandjes lagen. Gele moerasandijvie en groene lisdodde op de Markerwadden. Beeld: Marloes van den Akker. 'De Markerwadden lossen niet het hele probleem van het Markermeer op,' nuanceert Van den Akker. 'Maar door de wadden zijn er veel graduele oeverzones ontstaan, waardoor zich planten kunnen vestigen die de bodem stabiliseren. Zo wordt het water weer helder. En de wadden zijn vanaf het begin een vogelparadijs. Er zijn rietmoerassen en kale wadplaten die vanaf het begin heel druk door vogels worden bezocht.' Van den Akker doet op deze eilanden onderzoek naar het creëren van nieuwe ecosystemen en de rol van zogenaamde 'biobouwers'. Biobouwers Biobouwers zijn soorten die hun omgeving sterk beïnvloeden. 'Een biobouwer is zo'n belangrijke soort, dat als je niet hebt, een heel ecosysteem kan wegvallen,' legt Van den Akker uit. Riet, bijvoorbeeld, is een biobouwer. Van den Akker bestudeert hoe het rietmoeras op de Markerwadden zich ontwikkelt. 'Ik kijk van onderaf: hoe beïnvloedt het waterpijl en samenstelling van de bodem hoe de planten groeien? En ik kijk van bovenaf: hoeveel riet wordt door ganzen, dat zijn supergrazers, opgegeten?' Na twee jaar monsters nemen op de eilanden is Marloes klaar voor de analyse in haar lab. 'Ik heb bijvoorbeeld twee jaar lang alle insecten bemonsterd. In het tweede jaar zag ik er al zoveel meer dan in het eerste jaar, en ook veel diversere soorten. Als je dit resultaat naast rapporten over insectensterfte legt, is dat heel bemoedigend.' Daarnaast zal Van den Akker de resultaten van haar onderzoek naar waterpeil uitwerken. 'Zo heb ik gezien dat door het waterpeil te sturen, we de vraat van ganzen kunnen tegenhouden. Die grazen namelijk alleen als er een beetje water staat.' Monsters nemen in één van 90 proefvlakken met een bodem die varieert van 'net onder water' naar ‘droog'. Beeld: Marloes van den Akker. Ook heeft Van den Akker broeikasgassen gemeten. ‘Riet is een soort schoorsteentje,' vertelt Van den Akker. 'Het verhoogt de uitstoot van broeikasgassen. Riet pompt methaan uit de bodem de lucht in. Het is interessant om te weten dat het bouwen van ecosystemen niet alleen maar positieve effecten heeft.' Natuurcreatie Met haar onderzoek draagt Van den Akker bij aan een nieuwe vorm van natuurbescherming: natuurcreatie. 'We hebben zoveel natuur aangetast. Heel vaak valt er niets meer te beschermen.' Op verschillende plekken ter wereld wordt momenteel gewerkt aan het creëren van nieuwe natuurgebieden. Van den Akkers onderzoek draagt bij aan ons begrip van hoe ecosystemen werken. 'Wat doet de natuur? En wat kunnen we als mens doen? Hoe creëeren we een ecosysteem dat echt werkt zoals een natuurgebied dat al eeuwen oud is?' Rietmoeras op Markerwadden. Beeld: Marloes van den Akker. Want natuur is mooi, maar het is ook belangrijk voor ons voortbestaan: natuur vangt fijnstof op, slaat CO2 op, zuivert lucht en water. 'We zien onszelf alsof we naast de natuur staan, maar we zijn er onderdeel van. De natuur beïnvloedt ons leven. Meer natuur is mooier, maar ook: gezonder. Het is tijd om écht anders met natuur om te gaan.' Beeld (bovenaan): Van den Akker vangt waterfauna in een proefvlak. Beeld van Marloes van den Akker.