Dat vooraf al bekend is wat er in de miljoenennota staat, lijkt eerder regel dan uitzondering op Prinsjesdag. Verrassender dan de miljoenennota zijn de extravagante outfits, met name de hoofddeksels, waarmee vrouwelijke politici voor de dag komen. Hoogleraar Anneke Smelik: ‘De vrolijke, uitbundige hoedjesparade is een typisch Nederlandse reactie op onze weerzin tegen rituelen.’ Van vilt, leer, of stro tot een hoed gemaakt van autobanden en zelfs een hoofddeksel gefabriceerd uit vissenhuiden: de bonte verzameling hoedjes is moeilijk te missen tijdens Prinsjesdag. Ze komen in vele vormen en in alle kleuren van de regenboog. ‘Tegenwoordig kennen we de kleurrijke hoeden, maar de traditie op zich is eerder een overblijfsel uit een tijd van strakkere kledingvoorschriften’, vertelt Anneke Smelik, hoogleraar Visuele Cultuur aan de Radboud Universiteit. Ze verwijst naar de eerste helft van de twintigste eeuw toen mannen tijdens formele gelegenheden als Prinsjesdag een hoge hoed hoorden te dragen als onderdeel van hun ambtskostuum. Tegenwoordig dragen de mannen nog wel een jacquet, maar geen hoge hoed meer. Rebels Hoewel de kledingvoorschriften in de decennia na de Tweede Wereldoorlog snel versoepelden, werd het voor vrouwen steeds gebruikelijker om op Prinsjesdag een hoed te dragen. Deze traditie werd mede gevormd door toenmalig Tweede Kamerlid Erica Terpstra die op Prinsjesdag 1977 een hoed droeg. "Als je in Den Haag op Prinsjesdag geen hoed draagt, wanneer dan wél?", stelde Terpstra. ‘Die traditie is zo’n 10, 15 jaar geleden nieuw leven ingeblazen. Vrouwelijke politici pakken steeds meer uit en ze maken geregeld politieke statements met hun outfits’, zegt Smelik die in dat gebruik een typisch Nederlandse eigenschap herkent. ‘De jaren zestig, de hippietijd in Nederland enorm is ingeslagen. In vergelijking met landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland houden we veel meer van een informele stijl.’ De uitdossingen tijdens Prinsjesdag vallen op die manier ook te verklaren. ‘Het is een van oorsprong formeel moment, de opening van het politieke jaar, maar door de Nederlandse weerzin tegen deftige kleding en rituelen geven politici rebels een speelse draai aan de kledingvoorschriften.’ Tegelijkertijd speelt de groeiende invloed van sociale media een belangrijke rol in de steeds uitbundiger outfits, benadrukt Smelik. Politicus in jurk? Hoewel de hoedjesparade soms carnavalesk oogt zijn er wel degelijk sociale codes. ‘Je kan niet zomaar aantrekken wat je wilt. Vrouwen hebben nog extra vrijheid om een bijzonder hoofddeksel te kiezen, maar voor mannen is de speelruimte beperkter.’ Een mannelijke politicus in jurk, in navolging van popsterren als Harry Styles en Brad Pitt, is volgens Smelik nog een brug te ver. ‘Hoewel diegene ongetwijfeld bijval zou krijgen, zou de kritiek overheersen, vermoed ik. Een jacquet in een andere kleur zou al gewaagd zijn.’ Welke thema’s voorspelt Smelik tot slot voor deze Prinsjesdag? ‘Het zou me niets verbazen als we de boerenprotesten dit jaar terugzien in een hoofddeksel.’ Foto: munish sawant via Unsplash