Nu de angst voor het coronavirus tot grote bezorgdheid over hygiëne leidt, is reizen plotseling een dubieus avontuur geworden. Reizen was in de afgelopen eeuwen erg aantrekkelijk en statusverhogend in de ogen van Europeanen, maar lijkt zijn charme snel – en hopelijk tijdelijk – te hebben verloren. Tegenwoordig wordt het weer net zo’n hachelijke onderneming gevonden als vroeger.Wat betreft het verband tussen hygiëne en reizen: toen men het respectabeler begon te vinden om binnen Europa te reizen, namen welgestelde reizigers aanvankelijk iets mee voor onderweg:Een draagbaar toilet met een leren zitting. Dit exemplaar stamt uit de achttiende eeuw, voordat er bijvoorbeeld treinen en vliegtuigen waren. Dit toilet kon worden opgeklapt en opgeborgen in een eigen koffer.Een achttiende eeuws draagbaar toilet met koffer. Deze afbeelding is afkomstig uit de voormalige online tentoonstelling Kofferlexikon van het Deutsches Technikmuseum Berlin. Hoewel de koffertentoonstelling niet meer online is, kunt u op hun website wel een prachtige demonstratie van hun kofferfabriek zien.Ik ben geboren en getogen in het Europa van de twintigste eeuw. Ik was dan ook gefascineerd toen ik voor het eerst op dit merkwaardige voorwerp stuitte. Het zegt ons duidelijk veel over de mensen die er toen gebruik van maakten:Sommige reizigers namen de moeite om hun eigen meubilair mee te nemen – dat wil zeggen: dat droegen ze op aan hun bedienden.Ze voelden zich kennelijk meer op hun gemak op hun eigen toilet dan op het toilet dat hun gastheer of gastvrouw aanbood. En nee, ze gingen niet wildkamperen, ook al voelde dat misschien wel zo voor een achttiende-eeuwse aristocraat die bij boeren of in een plaatselijke herberg overnachtte.Ze lieten vernuftige voorwerpen maken, enkel en alleen voor dit doel. Wat dat betreft is er weinig nieuws onder de zon, maar wat te denken van het volgende:Ze vonden een leren zitting in een leren koffer hygiënisch, of in ieder geval hygiënisch genoeg en minstens zo hygiënisch als de keramische potten of houten planken die ze aantroffen in het buitenland. Dat is nu wel anders: de meeste rijke Europeanen geven tegenwoordig de voorkeur aan sanitair van keramiek, plastic, hout of ander hard, niet-poreus materiaal.En, voorlopig tot slot, al in de achttiende eeuw beschouwden Europeanen het als het toppunt van beschaving en gezondheid om op een merkwaardige stoel met een gat te gaan zitten. Dat deden ze liever dan hurken, en dat is nog steeds zo, ook al is hurken waarschijnlijk altijd het gebruikelijkst geweest als men de wereldgeschiedenis erop naslaat (hier kan van alles over worden geschreven; hopelijk wordt dat mijn derde boek).Al met al laat deze achttiende-eeuwse toiletkoffer zien dat Europeanen door de tijd heen anders zijn gaan denken over hoe zij comfort en hygiëne met elkaar willen combineren. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat sommige eigenaardige gewoonten hetzelfde zijn gebleven.De rest van dit verhaal kunt u (in het Engels) lezen op webmagazine The Low Countries, waarin ik een verband leg met de geschiedenis van het tapijt (ahum)…Deze tekst van historica Anna Geurts verscheen eerder op de weblog Historian at large. Momenteel werkt Geurts aan een boek over het dagelijks leven van reizigers in de lange negentiende eeuw. Foto: Francesco Mancini, La stada da Pozzuoli a Napoli via Wikimedia Commons.