Op de Middelbare School en later tijdens je opleiding heb je ongetwijfeld veel geleerd van de verplichte colleges, werkstukken en tentamens. Leren beperkt zich echter niet tot deze verplichte onderwijsmomenten; je kan op ieder moment iets opsteken, zoals tijdens een pauzepraatje met medestudenten of een docent. Dit heet informeel leren en volgens Lia Fluit, hoofd Research in Learning and Education bij de Radboudumc Health Academy, liggen hier kansen voor universiteiten. Stel je de eerste week in een nieuwe baan voor. Een onbekende omgeving, maar al binnen een paar dagen weet je: op deze deur moet ik eerst kloppen en hier kan ik zo binnenlopen. Deze koffie kan ik zo inschenken, maar hier moet ik erom vragen. Je leert de kenmerken van een werkplek dus binnen een mum van tijd, terwijl niemand je dat opdroeg en je er geen examen over krijgt. ‘Informeel leren kan erg krachtig zijn en het gebeurt altijd’, stelt Fluit. ‘Je leert snel, zonder dat je hoeft te studeren en de opgedane kennis beklijft.’ De vaardigheden die je op deze manier opdoet, zitten deels in het sociale domein: samenwerken, verantwoordelijkheid nemen of kritisch zijn bijvoorbeeld.‘ Nadeel is dat je op deze manier zowel goede als slechte eigenschappen overneemt. ‘Hoe vaak hoor je ouders niet verschrikt zeggen dat ze zichzelf terugzien in hun jonge kind? Net als kinderen nemen volwassenen gedrag van elkaar over. Neem bankiers die allemaal dezelfde schoenen en maatpakken dragen.’ Verborgen curriculum Mensen pikken altijd iets op en het is belangrijk om je daarvan bewust te zijn. Dat geldt ook voor de universiteit waar studenten buiten de opgestelde leerdoelen van alles opsteken. ‘Als de universiteit duurzaamheid predikt, maar langsfietsende studenten zien ’s avonds de lampen branden in lege universiteitsgebouwen, zegt hen dat wel iets. Of als ze na iedere cursus evaluaties invullen om vervolgens niets veranderd te zien. Daarentegen kunnen studenten ook positieve lessen trekken uit een docent die in zijn onderwijs eigen fouten en twijfels bespreekt of goed omgaat met kritische feedback.’ Dit soort onbedoelde lessen maakt deel uit van het zogeheten verborgen curriculum. Gelukkig valt informeel leren te sturen. ‘Je kunt weloverwogen besluiten om een stagiaire of werknemer eerst een tijdje met een ervaren medewerker te laten meelopen. Een soort rolmodel om de kunst bij af te kijken’, illustreert Fluit. Om te ontdekken welke lessen mensen onbewust leren zijn regelmatige reflectie- en feedbacksessies cruciaal. ‘Zo word je je als individu én als groep bewust van je gedrag, en van je blinde vlekken. Vervolgens kun je bedenken hoe je het informeel leren kunt bevorderen en welke voordelen dat kan hebben.’ Het nieuwe en onverwachte Onderwijsinstellingen, waaronder de Radboud Universiteit zetten in op de vorming van gewetensvolle en maatschappelijk betrokken burgers. Om dat doel te bereiken is het waardevol om vanuit de verschillende faculteiten te bekijken wat het curriculum daaraan bijdraagt en welke ruimte daarbinnen is voor informeel leren. Fluit noemt stages als voorbeeld. ‘Bij geneeskunde lopen studenten drie jaar lang coschappen, maar de ruimte voor stages is niet op iedere opleiding zo groot. Terwijl studenten juist op stages worden voorbereid op een volgende fase in hun lerende leven.’ Vanuit die gedachte pleit Fluit voor meer samenwerking tussen studenten van verschillende opleidingen. ‘In hun werk zullen ze dat ook gaan doen, dus waarom niet al tijdens de opleiding? Geef ze maar eens de ruimte om samen aan de slag te gaan met een maatschappelijk probleem, in plaats van cursussen waar een reeks colleges van de docent voorafgaat aan een tentamen. Zo leren ze naast hun routinecompetenties ook omgaan met onverwachte en nieuwe situaties, zoals dat na hun studie ook gaat gebeuren.’ Om afgestudeerden vervolgens te laten ‘landen’ op hun werkplekken adviseert Fluit om te bouwen aan langdurige relaties tussen de onderwijsinstellingen en de verschillende werkvelden. Werkvelden kunnen in dialoog met de universiteit nadenken over wat er van afgestudeerden verwacht kan worden en de universiteit kan helpen om informeel leren op de werkplek te stimuleren. ‘Diploma’s suggereren een harde knip, alsof je lerende leven eindigt zodra je afstudeert. Ik zie het liever als een continuüm waarbinnen je opleiding een van de leerfases is. Daarna leer je informeel verder. Het enige dat eindigt zijn de toetsen.’ Foto: Campaign Creators via Unsplash.