Het is een enge gedachte, als het redden van de planeet inderdaad een menselijke keuze is. We zijn nou eenmaal niet gemaakt om de juiste keuze te maken, stelt hoogleraar Alan Sanfey. Dus hebben we hulp nodig. Daarover gaat zijn onderzoek naar het nemen van beslissingen. Hoe belangrijker de keuze, hoe makkelijker het lijkt om de beste beslissing te nemen. Verzamel alle informatie, overweeg het grondig en de beste optie komt vanzelf bovendrijven. 'Maar zo werkt het vaak niet', zegt neurowetenschapper Sanfey. 'We hebben niet de tijd en energie om alle beslissingen zo aan te pakken, dus gebruikt ons brein shortcuts. Bijvoorbeeld: als iets duurder is, gaan we ervan uit dat de kwaliteit hoger is. Dat werkt vaak, maar is soms misleidend. Of we baseren een beslissing op een snelle scan van onze herinneringen. Als ons geheugen accuraat was, zou dat prima werken. Maar we hebben de neiging te onthouden wat in ons wereldbeeld past. Moet ik me laten vaccineren tegen corona? Misschien vergeet ik selectief mensen die het hebben gehad, of domineert juist de herinnering aan mijn moeder die er heel ziek van werd.' Evolutionair instinct Sanfey bestudeert besluitvorming in alle gradaties: van keuzes voor het avondeten tot een nieuwe baan of het kopen van een huis. Hij wil weten hoe de hersenen en de geest samenwerken om keuzes te maken. Op individueel niveau en in groepsprocessen, zoals de politiek. 'Tot nu toe bekeken beleidsmakers menselijke besluitvorming als vooral een rationeel proces. Uit onderzoek blijkt dat deze aanpak goed is, maar niet volledig. In ons lab zien we dat mensen over het algemeen houden van eerlijkheid en een hekel hebben aan oneerlijkheid, zelfs als ze daar zelf beter van worden. Mensen zijn bereid iets op te offeren als het daardoor eerlijker voelt.' Duurzame keuzes hebben een extra moeilijkheid, onder andere vanwege de present bias: we vinden vandaag belangrijker dan morgen. 'Dat is een logisch evolutionair instinct: vandaag overleven, dan zien we morgen verder. Maar groene keuzes vragen vandaag om een offer, om iets te winnen in de toekomst. We zijn zo gemaakt dat we automatisch het heden voorrang geven. Dus moeten we manieren vinden om de keuze voor later makkelijker te maken. Het is bijvoorbeeld makkelijker om nu vast te leggen volgend jaar aan Greenpeace te doneren, dan om vandaag geld over te maken. Dan teken je voor iets dat vandaag geen pijn doet. En maak die eerlijkheid concreet: is het eerlijk om je kinderen een slechter klimaat te laten erven?' Tip: Festival de verleiding van Radboud Reflects Waarom is het zo moeilijk om dingen te doen waarvan je weet dat ze goed zijn of zelfs beter? En hebben we niet allemaal recht op een uitspatting op zijn tijd? Kunnen we wel leven als het braafste kind van de klas, zonder verleiding? Kom naar dit kleine festival met lezingen, workshops en meer, en denk verder over de verleidingen die je niet kunt weerstaan. Donderdag 27 januari | 19.30-00.00 uur De Vereeniging, Nijmegen | www.ru.nl/radboudreflects Alan Sanfey (Dublin, 1969) | Hoogleraar Psychological and neural bases of decision-making | Studeerde in Dublin en promoveerde aan de University of Colorado | Was onder meer werkzaam aan Princeton University en de University of Arizona. Foto: David Clode via Unsplash