Nederland (en de rest van Europa) telt talloze vogelliefhebbers die, bijvoorbeeld door vogels te tellen, bijdragen aan de wetenschap. Deze burgerwetenschappers zijn meestal al behoorlijk betrokken bij de natuur. Maar is het ook mogelijk om nieuwe doelgroepen te bereiken met min of meer wetenschappelijke projecten? Onderzoekers van het Centre Connecting Humans and Nature van de Radboud Universiteit proberen dat onder meer met een Merelroute en een ‘vogelleesclub’.Als het gaat over citizen science of burgerwetenschap, gaat het meestal over de ‘science’-kant van het verhaal, volgens onderzoeker Wessel Ganzevoort. ‘Vaak kijken onderzoekers vooral naar hoe burgers kunnen bijdragen aan dataverzameling voor de wetenschap. In ons project EnviroCitizen onderzoeken we met verschillende Europese partners wat citizen science betekent voor de deelnemers. Daarbij richt het project zich met name op vogelonderzoek.’Ecologisch burgerschapGanzevoort vraagt zich af of mensen door bijvoorbeeld vogels te tellen voor de wetenschap, zich meer bij de natuur betrokken gaan voelen en zich ook milieubewuster gaan gedragen. ‘Environmental citizenship is de term die dan wordt gebruikt – ecologisch burgerschap, zo zou je het kunnen vertalen. Het gaat om nieuwe manieren van denken en doen om bij te dragen aan zorg voor de natuur.’Het lijkt erop, vertelt Ganzevoort, dat dat ‘ecologisch burgerschap’ toe kan nemen door activiteiten zoals vogels tellen in je omgeving: vogelaars raken bijvoorbeeld betrokken bij educatie, beschermingsprojecten en het doorgeven van waarnemingen. ‘Maar soms zien we ook dat er een verhoogde focus ontstaat op alléén de eigen omgeving. En als wetenschappers willen we juist aandacht voor het feit dat milieuproblematiek niet ophoudt bij een willekeurige grens. Aan dat perspectief moeten we dus meer aandacht besteden.’MerelrouteEen laagdrempelig project dat duidelijk maakt welke verschillende factoren van invloed zijn op de leefomgeving voor vogels in de stad is de Merelroute. De route is ontwikkeld door onderzoeker Riyan van den Born en marketeer & producer Aletta van der Eijk in samenwerking met vogelinstituut Sovon, en is gericht op gezinnen met jonge kinderen. Die korte wandelroute loodst ouders en kinderen door het centrum van Nijmegen en stelt daarbij op een aantal plekken vragen over de ‘merelvriendelijkheid’ van de omgeving.‘Merels komen veel voor in Nederland, maar de laatste jaren gaat het er niet zo goed mee. De merel kan dus best een beetje hulp van ons gebruiken. De route wordt beschreven vanuit het perspectief van een merel. Je staat op verschillende plekken stil en bekijkt dan bijvoorbeeld of er voldoende beschutting, te eten en te drinken is voor een merel. En zo ontstaat een besef van wat merels nodig hebben en hoe je daaraan kunt bijdragen. ’Avonden met vleugelsEen ander initiatief waarmee Ganzevoort en Van den Born nieuwe vogelgeïnteresseerden willen bereiken, is ‘Avonden met Vleugels’. ‘Dat is een leesclub over de rol van vogels in romans. Als vogelaars het over vogelboeken hebben, bedoelen ze meestal vogelgidsen. Wij dachten dat literatuur ook een vorm zou kunnen zijn om meer aandacht te creëren voor de natuur. Ik vind het zelf erg leuk om te merken dat er bijvoorbeeld mensen op af komen die kunstzinnig bezig zijn met vogels. Dat leidt tot heel andere gesprekken dan met ervaren vogelaars.’Avonden met Vleugels vindt nog plaats op 15 december 2022 en 26 januari 2023. Dan staan de romans ‘Waarom vogels’ van Edzard Mik en ‘De H is van Havik’ van Helen MacDonald op het programma.Een kaartje van de Merelroute kun je in ieder geval tot en met eind december ophalen bij bibliotheken in Nijmegen en bij de deelnemende ondernemers. De Merelroute is ook op Instagram: @merelrouteOp de website van EnviroCitizen staan nog meer ideeën, ook voor scholen, om laagdrempelig de wereld van vogels te ontdekken.Foto: Wikimedia