Zittend voor de tent of op het terras aan de Italiaanse Amalfikust, worden vaak belangrijke beslissingen genomen. Zo laat het aantal verhuizingen en echtscheidingen na de zomervakantie een sterke stijging zien. Door de rust en de afstand gaan mensen nadenken over de toekomst.Daarbij hoort ook het levenstestament. Dat is een document waarin zaken worden vastgelegd voor het geval dat de opsteller ervan, de ‘levenstestateur’, tijdens zijn of haar leven bijvoorbeeld door ziekte of na ongeval niet meer in staat is tot handelen en het redelijk waarderen van de eigen belangen. Deze zogeheten ‘wilsonbekwaamheid’ kan tijdelijk of permanent zijn. Voor die periode moeten zakelijke kwesties geregeld worden. Vaak worden ook zorgbeslissingen geregeld, zoals verklaringen over euthanasie, over medische behandelingen en de uitvaart.Een levenstestament wordt opgesteld door de notaris, die er voor zorgt dat het – net als een echt testament – wordt opgeslagen in een (niet openbaar) register. Daardoor is altijd na te gaan of iemand een levenstestament heeft opgesteld. Eigenlijk is het niet een echt testament, want dat gaat immers pas werken na het overlijden. In levenstestamenten wordt vaak bepaald dat het gaat werken als een onafhankelijke arts de wilsonbekwaamheid heeft vastgesteld.Het levenstestament is een volmacht, waarin bevoegdheden worden gegeven aan de gevolmachtigde. Omdat de levenstestateur wil dat de bevoegdheden daadwerkelijk worden uitgeoefend, is het verstandig om daartoe expliciet opdracht te geven aan de persoon die dat moet gaan doen (de uitvoerder). Er kunnen twee of meer uitvoerders worden benoemd. Bijvoorbeeld een voor de zorgbeslissingen en een voor de zakelijke kwesties. Ook kan worden geregeld dat de uitvoerders voor bepaalde handelingen gezamenlijk moeten optreden. Dat maakt toezicht en controle mogelijk, bijvoorbeeld in handen van een vertrouwensfiguur van binnen of juist buiten de familie. Voor bankzaken is een gezamenlijk optreden problematisch, omdat digitaal bankieren of geld pinnen met z’n tweeën niet gaat. Dat kan worden opgelost door in het levenstestament te bepalen dat de uitvoerders elkaar een ondervolmacht geven, zodat ieder afzonderlijk kan handelen.Het is niet verstandig om te bepalen dat ‘alles mag’. Het gevaar van zo’n algemene volmacht/opdracht is dat de uitvoerder dan bijvoorbeeld schenkingen gaat doen of risicovolle beleggingen aangaat. Beter is het om nauwkeurig te omschrijven of, en zo ja aan wie mag worden geschonken of welke beleggingen wel mogen worden gedaan. Er zijn diverse modellen in omloop waarin een checklist is opgenomen.OndernemersvolmachtOok voor ondernemers is het verstandig om een levenstestament op te stellen. In de praktijk wordt gesproken van een ‘ondernemersvolmacht’. Het maakt niet uit of de onderneming wordt gedreven in de vorm van een eenmanszaak, vennootschap onder firma, maatschap of bv. Ook bestuurders van verenigingen en stichtingen, zoals familiestichtingen en administratiekantoren, zouden dit moeten overwegen.In het model van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie staat dat de uitvoerder de levenstestateur in zijn of haar hoedanigheden van bestuurder en/of aandeelhouder mag vertegenwoordigen. Dit betekent bijvoorbeeld dat de uitvoerder mag stemmen in de aandeelhoudersvergadering of mag deelnemen aan de besluitvorming in het bestuur van de bv.Is de levenstestateur een directeur-grootaandeelhouder die de meerderheid van de aandelen bezit, dan kan bijvoorbeeld worden bepaald dat de uitvoerder (als aandeelhouder) de andere bestuursleden ontslaat en vervolgens zelf bestuurder wordt. Ook kan het levenstestament een andere persoon als bestuurder aanwijzen. Op die manier kan de levenstestateur zijn of haar tijdelijke of permanente opvolging regelen.Lastiger is de situatie als de levenstestateur wel bestuurder, maar geen aandeelhouder is. De bestuursfunctie is sterk met de persoon verweven. De aandeelhouders hebben deze persoon benoemd – en niet een ander. Daarom bepalen de statuten van de bv meestal dat een bestuurder bij afwezigheid alleen aan een andere bestuurder volmacht mag verlenen om in de bestuursvergadering te stemmen. Het is maar de vraag of het levenstestament op dit punt wel kan werken.De uitvoerder kan ook zijn belast met de vertegenwoordiging van de bv naar buiten toe, bijvoorbeeld bij het ondertekenen van een contract. Dat is in beginsel wel mogelijk, maar wordt weer een probleem als de statuten voorschrijven dat bestuurders slechts gezamenlijk mogen handelen. Ook bij een dergelijke ‘tweehandtekeningenclausule’ is het maar de vraag of een levenstestament goed werkt.VervangingBeter kan voor die situaties in de statuten van de bv worden geregeld wie de bestuurder bij afwezigheid vervangt, totdat de aandeelhouders een nieuwe bestuurder hebben benoemd. Een dergelijke statutaire ‘belet- of ontstentenisregeling’ moet goed worden afgestemd met het levenstestament.Een uitvoerder zal altijd het vertrouwen van de levenstestateur hebben. Toch is het goed om te regelen dat de uitvoerder rekening en verantwoording moet afleggen. Allereerst natuurlijk aan de levenstestateur of, bij overlijden, aan de erfgenamen.Ondernemen is vooruitzien, ook voor de minder rooskleurige aspecten. In geval van langdurige of permanente ziekte kan een levenstestament daarbij – zij het met beperkingen – uitkomst bieden.Tekst: Gerard van Solinge, hoogleraar ondernemingsrecht, Radboud Universiteit. Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad. Beeld van Marcin Jozwiak via Unsplash.