Al meer dan vijftig jaar maken we duurzaamheidsbeleid, maar vooralsnog zonder bemoedigende resultaten. ‘Op deze manier gaan we het niet redden’, constateert Ingrid Visseren-Hamakers, hoogleraar Environmental Governance and Politics aan de Radboud Universiteit, dan ook. ‘We moeten onze samenleving fundamenteel anders in gaan richten. En het goede nieuws is dat dit besef op het moment breder gedragen wordt dan ooit.’ Een duurzame samenleving gaat over meer dan klimaat. Armoede, honger, gezondheidszorg en onderwijs zijn allemaal aspecten die ook van belang zijn. En dat is slechts een greep uit de 17 Sustainable Development Goals, die noodzakelijk zijn voor een duurzame samenleving. De doelen zijn in 2015 door de Verenigde Naties vastgesteld, met als streven ze in 2030 te realiseren. 'En daar is ieders hulp bij nodig', stelt Ingrid Visseren. ‘We staan voor enorme uitdagingen en fundamentele veranderingen. Problemen veroorzaken of verergeren, dat gaat ons goed af. Maar keuzes maken die gericht zijn op duurzaamheid en een betere wereld, dat vergt een andere manier van denken en doen.’ Duurzaamheid als norm Hoe ziet die betere wereld eruit? Heel anders, antwoordt Visseren. 'Nu is duurzaamheid een uitzondering. Er zijn wel veel initiatieven – van circulaire en lokale productie tot duurzame vakanties – maar we lopen vast omdat het systeem waarin we leven duurzaamheid in de weg zit. De overheid verstrekt subsidies aan niet-duurzame voedsel- en energieproductie en in ons economisch stelsel is groei belangrijker dan het welzijn van mens en natuur.' In een duurzame samenleving is duurzaamheid de norm. En dat betekent dat we fundamenteel anders gaan leven, bijvoorbeeld andere energie gebruiken en ander voedsel eten. 'Het is echt een systeemverandering en dat is spannend, want dat is nog nooit gedaan.' Om die duurzame samenleving te realiseren hebben we niet alleen milieuwetenschappers nodig, maar ook economen, politicologen en bestuurskundigen. ‘Nu leggen we veel te veel verantwoordelijkheid bij het individu. Waarom moeten wij drie uur etiketten lezen om te zien of ergens palmolie in zit? We moeten er vanuit kunnen gaan dat als we iets kopen, het een eerlijk product is.' Ook moeten de lasten van milieubeleid eerlijk verdeeld worden. 'Het moet een sociale transformatie zijn, waarin niemand achterblijft, want anders heb je geen draagvlak. We kunnen onze milieubelasting en ons consumptiepatroon niet blijven afwentelen op onze medeburgers en andere landen.' Het kán morgen al Visseren en haar collegawetenschappers denken met maatschappelijke partners na over hoe op kleinere en grotere schaal de overgang naar een duurzame samenleving tot stand kan komen. ‘Het gaat bij ons vaak over “governance”, over op welke manieren verschillende belanghebbenden kunnen bijdragen en waar welke verantwoordelijkheden liggen. En over slim samenwerken. Hoe kunnen verschillende partijen – zoals overheid, bedrijfsleven, bewoners – elkaar versterken in plaats van tegenwerken? Dat is een enorme puzzel, die bovendien voortdurend in beweging is.’ Een groot vraagstuk, dus, maar eigenlijk met een eenvoudig antwoord. 'Het is een kwestie van andere keuzes maken. En als we allemaal morgen andere keuzes maken, dan is de duurzame samenleving er morgen.' Neem bijvoorbeeld voedsel. We produceren nu al genoeg voor de toekomstige wereldbevolking. Maar, stelt Visseren, het is het verkeerde soort voedsel. Vlees, bijvoorbeeld, is een inefficiënte bron van eiwitten en veroorzaakt naast dierenleed ook enorme milieuproblemen. Zo importeren we nog steeds op grote schaal soja uit Zuid-Amerika voor ons veevoer. Daarnaast gaat veel voedsel verloren, tijdens het transport maar ook in onze koelkast. 'Het is een flauwe grap,' lacht Visseren, 'maar het is eigenlijk laaghangend fruit. Het voedsel is er al. We moeten het alleen opeten in plaats van laten bederven.' Eten wordt volgens Visseren ook niet duurder. 'We moeten wél anders gaan eten. Minder dierlijke en meer plantaardige producten. Een blik bonen kost wat, 80 cent? Dat is niet alleen duurzaam, maar ook gezonder.' Prioriteiten 'Verder verwacht ik dat er meer producten komen die beter te repareren of te recyclen zijn. En misschien gaan we wel weer consuminderen. Dat is een beetje op de achtergrond geraakt, maar het is hard nodig.’ Overigens, haast ze zich te zeggen, is dat een heel westers antwoord. ‘Verplaats je de discussie naar bijvoorbeeld Kenia, dan zullen daar andere prioriteiten gelden. De Sustainable Development Goals laten zien dat duurzame ontwikkeling een wereldomspannend vraagstuk is.’ Visseren laat zich er niet door uit het veld slaan. ‘Het spannende aan deze tijd is dat het draagvlak voor verandering nog nooit zo groot was. We moeten iets doen, we kunnen iets doen. De kiem is er.’ Je bent nodig De wereld heeft grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om dat te kunnen doen, zijn wetenschappers, studenten en betrokken burgers nodig die mee willen denken over en werken aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. De Radboud Universiteit richt zich met Je bent nodig op mensen die daaraan willen bijdragen. Op Jebentnodig.nl vind je meer artikelen en een link naar onze vacatures. Wil je op de hoogte blijven van onze verhalen? Meld je dan aan op Radboud Recharge. Beeld van Pawel Cserwinski via Unsplash.