We willen het graag hebben over lastige, abstracte onderwerpen zoals duurzaamheid en klimaatverandering, maar daar blijken we niet heel goed in. Vaker wel dan niet zoeken we in die gesprekken ons eigen gelijk in plaats van gedeelde grond en mogelijkheden tot gezamenlijke actie. In de tweedaagse masterclass Duurzame Verandering illustreert hoogleraar Noelle Aarts hoe het anders kan. ‘We moeten dialogen leren voeren in plaats van debatteren.’De afgelopen verkiezingscampagnes maakten het nog eens pijnlijk duidelijk: als we vandaag de dag praten over beladen onderwerpen gaat het vaak om het overtuigen van de ander en het zo goed mogelijk verwoorden van je eigen verhaal. ‘Daar kennen we allerlei trucs voor’, vertelt Noelle Aarts, hoogleraar Socio-Ecological Interactions aan de Radboud Universiteit. ‘Dan halen we er een onderzoek bij of we plaatsen een disclaimer om een mogelijke reactie van de gesprekspartner te ontkrachten . Zo van: “Ik ben geen …, maar…”. Ook halen we de persoonlijke sfeer er graag bij. Hoe kan iets waar mijn broer vorige week nog de dupe van was een niet-bestaand probleem zijn?’Zo komen mensen niet dichter tot elkaar. Integendeel. ‘Op die manier maak je elkaar monddood. Het leidt tot wederzijdse frustratie en soms zelf tot verbale aanvallen op de persoon. Met verwijten als “boeren willen ook nooit zus of zo”, help je een gesprek over duurzame verandering niet op gang’, stelt Aarts.Anders praten is anders denkenVoor een productief gesprek is het beter om vragen te stellen, te zoeken naar beweegredenen van anderen voor een bepaalde opvatting of een zeker gedraggedeelde grond. ‘In veel gesprekken gaat het uiteindelijk minder om de inhoud dan om de relatie tussen de sprekers. Zorg dat de ander zich gehoord voelt. Uiteindelijk wil je dat de dialoog een actie of proces in gang zet, al is het maar een vervolggesprek. Je hoeft het niet helemaal eens te zijn maar zoek naar voldoende overeenstemming voor een volgende actie. Een andere manier van met elkaar converseren zorgt er niet voor dat alles goed komt, maar het start daar wel. Zoals antropoloog Paul Bates stelt: “anders denken begint met anders praten”.’Tijdens de masterclass Duurzame Verandering, initiatief van Radboud Academy, biedt Aarts niet alleen handvaten voor een waardevolle dialoog. ‘We bekijken verschillende aspecten die direct of indirect een gesprek beïnvloeden. Sociologische aspecten, zoals de sociale bubbel waarin je leeft, psychologische aspecten, waaronder vooroordelen en identiteitskwesties, of antropologische aspecten, het botsen van bepaalde culturen.’Ontroerend positiefMet problemen die steeds globaler worden en een groeiend aantal opvattingen over die problemen, is het voeren van waardevolle dialogen over duurzaamheid een hele kunst. ‘Vijftig jaar geleden gingen discussies over wat er met één stuk natuurgebied ging gebeuren. Het probleem was concreet en dichtbij. Tegenwoordig is milieuproblematiek grensoverschrijdend en abstract.’Het maakt het praten over duurzaamheid lastig. Mensen vermijden het onderwerp of bagatelliseren het probleem. Toch herkent Aarts dialogen waar we een voorbeeld aan kunnen nemen. ‘Sigrid Kaag en Lilian Ploumen probeerden in hun debat niet enkel elkaar te overtuigen, maar gaven het ook aan als ze het met elkaar eens waren. Ook in gesprekken met boeren die ik bijwoon wordt er volgens regels van fatsoen gesproken en zijn de gesprekken vaak ontroerend open en positief’, noemt Aarts. ‘Aan dergelijke gesprekken moeten we een voorbeeld nemen, want daar valt een wereld mee te winnen.’De tweedaagse masterclass Duurzame Verandering wordt georganiseerd door Radboud Academy en deze gaat op 20 mei van start. De inschrijfdeadline is donderdag 6 mei.Foto: Beth Macdonald via Unsplash.