Mensen zijn wezens die in verhalen leven. De Nijmeegse filosofen Simon Gusman en Arjen Kleinherenbrink vertellen in hun nieuwe ‘avonturenboek’ hoe we onszelf voor de gek houden. ‘De verhalen geven ons een vals houvast.’We leven in onze verhalen. Dat is de rode draad van het deze maand verschenen Avonturen bestaan niet. Simon Gusman en Arjen Kleinherenbrink, twee jonge filosofen van de Radboud Universiteit, leggen uit hoe deze verhalen zich voltrekken volgens een voorspelbaar ‘script’, bekend uit games en vooral uit populaire avonturenfilms zoals Star Wars. Kort gezegd: de hoofdpersoon is een held die na het overwinnen van een aantal obstakels naar een plot toewerkt: hij (of zij) vindt de heilige graal of grote liefde of redt de wereld door een gevreesde tegenstander uit te schakelen.Alledaagse sleur‘Fictie speelt een grote rol in ons leven’, zegt Gusman: mensen zoeken het avontuur om te breken met hun alledaagse sleur. Die zoektocht wordt nog eens aangewakkerd door een omgeving die constant oproept om die avonturen te gaan beleven. Niet alleen films zijn daar debet aan, ook de talloze reclames verbeelden een heldhaftig leven. Zelfs een reclame van een tandpastamerk doet ons geloven dat er een avontuur schuilt in het tandenpoetsen. ‘Ons boek laat zien hoe zulke verhalen doordringen in het werkelijke leven, door de hoop die ze aanwakkeren op een avontuurlijk leven’, zegt Simon Gusman.De fictie heeft in alle tijden een grote rol gespeeld in het dagelijks leven, beseffen de filosofen. Maar een filosofische kritiek op dit fenomeen is zelden geschreven. Wat is het punt? ‘Dat iemand via sociale media zijn leven voorstelt als een trailer van een film’, zegt Arjen Kleinherenbrink. Je tilt jezelf op tot hoofdpersoon van je verhaal, waarbij het ‘script’ gemakkelijk met je op de loop kan gaan. Want met de voorstelling dat je de held bent voor wie na het overwinnen van tegenslagen een mooie beloning wacht, doe je jezelf en het leven te kort. Gusman: ‘Je komt in de verleiding te denken dat zo’n doel je toevalt, dat je er recht op zou hebben.’ Kleinherenbrink: ‘En als iets mislukt is het niet jouw schuld, maar zijn er tegenkrachten in het spel die jou beletten om de held te worden.’'Er is geen script'De filosofen willen maar gezegd hebben: het leven ís triviaal en zit vol met mislukkingen. ‘Er ís geen script over je leven’, zegt Gusman. ‘De zelfgeschreven scripts waarmee we ons leven vertellen doen aan de onvermijdelijke trivialiteiten en toevalligheden geen recht.’ In het alledaags taalgebruik zit de fictieve samensmelting met het werkelijke leven al besloten. Gusman: ‘Hoe vaak hoor je niet dat je “ergens voor in de wieg gelegd bent”, alsof er een plot verborgen zit in je leven.’ Kleinherenbrink: ‘En neem de veronderstelling dat je “een talent” zou hebben. Hoezo? We hebben ogen en een lever, maar talent is toch echt geen orgaan dat je hebt meegekregen.’ Het zijn allemaal voorbeelden van ‘de epische overdrijving’ waarmee we onze levens kleur geven. ‘Het boek is ook een pleidooi voor zinloosheid, niet alles is betekenisvol’, aldus Gusman.De vraag is wat het probleem is? Mensen putten houvast en hoop aan de verhalen die ze van hun leven maken, en waarom is dat erg? De auteurs leggen uit dat de verhalen op zichzelf geen probleem zijn, maar wel de suggestie als zouden ze onze levens zijn. Kleinherenbrink: ‘Aan kinderen vertellen we op gegeven moment dat Sinterklaas niet bestaat, met ons boek doen we iets soortgelijks.’ Niks mis met inspiratiebronnen en fictieve elementen die ons hoop en houvast geven, zegt Gusman. ‘Maar het is goed te doorzien waar de illusie eindigt en het leven begint. Ook al weten we dat iets verzinsel is, dan nog trappen we erin alsof ze iets zeggen over ons eigen leven. Niks mis met het verhaal waarmee we ons verleden een plaats geven, maar het is niet je verleden. Dat verschil willen we in ons boek laten zien.’Simon Gusman en Arjen Kleinherenbrink. Avonturen bestaan niet. Uitgeverij Boom. isbn 978 90 2440 500 8Gusman en Kleinherenbrink maken in de Maand van de Filosofie (april) een tournee door het land. De aftrap is de Nacht van de Filosofie in Nijmegen op zaterdag 7 april. Verder optredens in onder meer Arnhem, Leeuwarden en Rotterdam. Voor tijdstippen en locaties zie de agenda van Maand van de Filosofie,Foto 1: James Pond via Unsplash.