Dertig procent van al ons voedsel gaat verloren, onder andere omdat we het verkeerd bewaren. Zo is het rijp, zo is het rot. En als je dat thuis eens gebeurt: tot daaraan toe. Maar ben je fruitteler, met een pakhuis vol appels, peren en ander fruit, dan houd je de schade graag beperkt. Dat kan steeds beter, bijvoorbeeld met een apparaat dat meet wat voor gassen het fruit ‘uitademt’. Frans Harren, universitair hoofddocent Molecuul en Laserfysica aan de Radboud Universiteit, is expert in het meten van gassporen in de lucht. Hij ontwikkelde met collega’s een veelbelovend prototype van zo’n apparaat. Frans Harren doet al zo’n vijfentwintig jaar onderzoek naar het meten van sporen van gassen in de lucht. Dat doet hij met lasers in de Trace Gas Facility van de Radboud Universiteit. ‘In het begin konden we alleen met grote lasers meten en alleen in ons lab. Nu zijn er vastestof- en fiberlasers waarmee we ook mobiele apparatuur kunnen maken die betrouwbare metingen kan doen buiten het lab.’ In de koelcel van de fruitteler, bijvoorbeeld. Harren en zijn collega’s ontwikkelden een prototype van een mobiele sporengasdetector waarmee ook lage concentraties gassen op locatie gemeten kunnen worden. Dat was nog niet eenvoudig, want om goed te kunnen meten heb je licht nodig dat tegelijkertijd op een groot aantal verschillende golflengtes kan meten (het spectrum van een infrarood lamp) én die de gerichtheid van een laserbundel heeft. Gelukkig zijn er zulke wit-lichtlasers tegenwoordig. Daarmee konden Harren en zijn collega’s hun sporengasdetector ontwikkelen. De detector, met alle meetapparatuur en lasers erin, is niet groter dan een kleine koelkast. De meetopstelling in het mobiele meetapparaat (boven) en het apparaat zelf (beneden). Slaaptoestand Dit meetsysteem moet feedback geven aan het regelsysteem van de koelcel. Samen vormen zij QCAP (Quality Control of Fresh Agro Products), een project waarbij de Radboud-onderzoekers nauw samenwerken met onder andere een grote leverancier voor opslagruimten van groente en fruit, Storex. ‘Controlled atmosphere’, staat er in hun logo – want daar draait het om. Harren: ‘Fruit wordt opgeslagen bij lage temperaturen, lage zuurstof en gecontroleerde CO2-concentraties.. Op deze manier kun je appels het hele jaar bewaren. Je wilt ze in een slaaptoestand brengen en zo lang mogelijk houden, waarbij ze zo min mogelijk “ademhalen” (vandaar die lage zuurstof), niet gaan rijpen, fermenteren, rotten en zo min mogelijk vocht verliezen.’ Alleen is de ene appel de andere niet: het tijdstip van plukken en het veld waar ze vandaan komen, kan al verschil maken voor de optimale bewaaromstandigheden. Dus wil een fruitteler het liefst de condities van het fruit voortdurend in de gaten houden en bij kunnen stellen. Maar hoe doe je dat? Harren: ‘Een van de adviseurs van het project is een aardappelboer, die zei dat hij elke dag langs zijn voorraden liep om de geur op te snuiven. In feite is wat wij doen net zoiets – maar dan wel een stuk verfijnder.’ Want de sporengasdetector meet de gassen die het fruit ‘uitademt’ heel precies en zonder dat daar een deur of luik voor hoeft te worden geopend – wat het delicate evenwicht zou kunnen verstoren. De detector meet onder meer ethyleen, ethanol, acetaldehyde, methanol en aceton. Aan de mate waarin die gassen voorkomen, kun je aflezen hoe het fruit eraan toe is: ethyleen komt vrij bij de eerste (vaak nog onzichtbare) tekenen van rijping, ethanol en acetaldehyde bij fermentatie, methanol en aceton wijzen op rotting. Commerciële toepassing Harren: ‘We hebben nu twee prototypes gebouwd die we nu uitgebreid testen in fruitproefstations in Noord-Duitsland en België. Ook gaan we een test uitvoeren in Engeland, dan gaat het om aardappels.’ Als alles goed gaat, is de volgende stap een commerciële toepassing. ‘Gemiddeld verliest een fruitteler in Europa 60.000 euro per jaar aan onverkoopbare waar. We moeten wel met iets komen dat binnen één, twee jaar zichzelf terugverdient.’ QCAP kwam tot stand met steun van het Interreg-programma Noordwest-Europa. Interreg-NWE is opgezet om de samenwerking binnen Noordwest-Europa te bevorderen.