Dat zelfrijdende auto’s over een jaar of tien, twintig de weg domineren, daar lijkt inmiddels bijna iedereen het over eens. Er lopen zoveel knappe koppen rond bij Tesla, Google en andere automakers dat het inmiddels onvermijdelijk is. Maar wat als die zelfrijdende auto straks een ongeluk veroorzaakt? Is dat dan jouw schuld, of die van een programmeur uit Silicon Valley? Volgens jurist Andre Janssen is het zaak om snel te schakelen. Zelfrijdende auto’s lijken misschien nog ver weg, maar willen we goed beslagen ten ijs komen dan moet er nu echt op juridisch vlak over nagedacht worden, betoogt Janssen, hoogleraar Burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit. ‘Kunstmatige intelligentie is er al, het is geen exotisch onderzoeksgebied waar we pas over een paar jaar in de echte wereld mee te maken krijgen.’ De eerste auto’s die deels autonoom rijden zijn al in de showroom te vinden, en grote bedrijven als Google en Tesla hopen binnen een paar jaar volledig autonome voertuigen te produceren. Zekerheid Voor nu is het aansprakelijkheidsrecht er duidelijk in: de eigenaar van het voertuig is verantwoordelijk voor een ongeluk. Zeker zolang we nog geen volledig zelfrijdende voertuigen hebben is dat logisch. De computer kan het stuur even overnemen, maar uiteindelijk zitten wij nog steeds achter dat stuur. Maar die situatie kan de komende jaren natuurlijk snel veranderen: er komt een kantelpunt dat we onszelf wellicht niet langer als chauffeur, maar als bijrijder zien. En dan zijn de verwachtingen anders: ‘Als ik in een taxi zit, ben ik ook niet aansprakelijk’, merkt Janssen op. ‘We moeten onszelf en autofabrikanten blijven vragen hoeveel zekerheid we van onze zelfrijdende auto’s verwachten.’ Immers: van andere weggebruikers verwachten we ook geen perfectie in het verkeer. Het zou fijn zijn als iedereen foutloos rijdt, maar de realiteit is anders. ‘Perfect rijden bestaat niet, ook niet bij zelfrijdende auto’s,’ waarschuwt Jansen. ‘Is ‘beter dan nu’ niet in veel situaties al goed genoeg?’ Lagere premies Dat neemt niet weg dat er nog wat harde noten gekraakt moeten worden, zeker in het strafrecht. Moet Elon Musk straks de cel in omdat jouw auto iemand omver heeft gereden? En naar wie stuurt de overheid de boete als je autonome voertuig de maximumsnelheid overtreedt? ‘Voor nu kunnen we dat soort dilemma’s alleen beantwoorden met de wetten en regels die er al zijn. Of dat voldoet, gaan we ontdekken.’ Zijn er dan alleen horrorscenario’s te bedenken, waarin wij als mensen de fouten van robots in de schoenen geschoven krijgen? Nee hoor, voordelen zijn er ook. ‘Ik kan me goed voorstellen dat verzekeringspremies in de toekomst ook omlaag moeten gaan’, zegt Janssen. ‘Als er minder ongelukken gebeuren door zelfrijdende auto’s, is er minder schade om te vergoeden, en zijn de huidige premieprijzen steeds moeilijker te verantwoorden.’ Snel schakelen Janssen voorziet een kettingreactie zodra zelfrijdende auto’s vaker voor gaan komen, waarbij elke verschuiving in de ene schakel flink effect kan hebben op de ander. Als autoverzekeraars de schuld gaan verhalen op fabrikanten, dan kan een bedrijf als Tesla er bijvoorbeeld voor kiezen zijn eigen verzekeringsmaatschappij op te starten. Overheden kunnen hun verkeersbeleid aanpassen, wetten moeten worden herzien, bedrijven kiezen voor nieuwe verdienmodellen: er gaat de komende decennia veel gebeuren. Voor juristen op het snijvlak van recht en kunstmatige intelligentie breken er interessante tijden aan. Hoewel het recht van een afstand wellicht onvermurwbaar en solide oogt, is er in werkelijkheid veel ruimte voor onzekerheid. Elke nieuwe situatie, waaronder de zelfrijdende auto’s die eraan zitten te komen, moet getoetst worden aan het bestaande recht. Met thinktanks, debatten en proefprocessen ontdekken we hoe het recht voorbereid is op de nieuwe situaties die door technologie ontstaan. Je bent nodig De wereld heeft grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om dat te kunnen doen, zijn wetenschappers, studenten en betrokken burgers nodig die mee willen denken over en werken aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. De Radboud Universiteit richt zich met Je bent nodig op mensen die daaraan willen bijdragen. Op Jebentnodig.nl vind je meer artikelen en een link naar onze vacatures. Wil je op de hoogte blijven van onze verhalen? Meld je dan aan op Radboud Recharge. Beeld van Roberto Nickson via Pexels