Het Donders Instituut viert dit jaar de geboorte van zijn naamgever 200 jaar geleden met onder meer een reeks lezingen. Zoals die van arbeids- en organisatiepsychologe Debby Beckers van de Radboud Universiteit, over werkomstandigheden en eigen houdingen die leiden tot burn-out. Chronische stress veroorzaakt burn-out, maar waar komt deze stress vandaan? De stressor zelf duurt meestal niet zo lang, aldus Debby Beckers. De rest van de tijd veroorzaken we de stress vooral zelf, door te piekeren. Nadenken over een bepaalde gebeurtenis kan zeker goed zijn; wanneer het functioneel is, gericht op een oplossing, en als het op een gegeven moment ook weer eindigt. Maar wanneer deze gedachten vaak terugkomen, als ze repetitief zijn, nergens naartoe leiden en alleen negatieve gevoelens oproepen, dan begint de neerwaartse spiraal van rusteloosheid en stress. Wat maakt een werksituatie stressvol? We kunnen veel aan, zolang we het gevoel maar hebben dat we er wel weer uitkomen. We lopen gevaar zodra we ons gevoel van controle verliezen, en niet meer weten hoe we een situatie aan moeten pakken of oplossen. Werkomstandigheden die dit gevoel versterken: hoge taakeisen zoals ‘te veel werk in te weinig tijd’ of ‘te moeilijk werk’, een gebrek aan sociale steun door werkgevers en collega’s, onvoldoende autonomie, en een gebrek aan feedback. Internationale druk op organisaties vraagt om flexibilisering De globalisering zorgt in de huidige tijd voor nieuwe stressoren: organisaties concurreren wereldwijd en deze internationale competitie veroorzaakt extra druk op de werkgever. We moeten steeds innovatiever zijn, effectiever werken, en dat alles moet zo goedkoop mogelijk. Om dit te kunnen realiseren, probeert men flexibeler te zijn in het bedrijf, wat kan leiden tot het verplaatsen van de productie naar lagelonenlanden. Of het inruilen van de ‘normale werkdag’ van 9 tot 5 voor een flexibele inzet van het personeel. Deze druk op organisaties is op de werkvloer te voelen: er is minder vast personeel, waardoor je vaker en verder moet reizen naar het werk, de baanzekerheid daalt, werktijden zijn onregelmatig, en steeds nieuwe technieken vragen om werknemers die multi-inzetbaar zijn: de “alleskunners”. Advies: Wij zelf leiden ons leven. Het is dus niet vreemd dat deze ontwikkelingen chronische stress en burn-out in de hand werken. Maar wat kunnen we hiertegen doen? Debby Beckers adviseert om zuiniger en kritischer om te gaan met je eigen tijd en energie. Kijk naar je prioriteiten: er zijn vaak maar een paar zaken die écht belangrijk zijn, ook privé. Maak dus onderscheid tussen de “weinig essentiële dingen” (engels ‘vital few’) en de “vele onbelangrijke zaken” (‘trivial many’). Dit kan ook betekenen dat we soms een mooie kans moeten laten schieten. We moeten vooral zélf bepalen waar onze prioriteiten liggen, anders doet iemand anders het voor je. Wij leiden ons eigen leven. Tekst: Mahur Mashemi. Dit artikel is afkomstig van Donders Wonders. Zie ook de eerste lezing over dit thema. Leestip van de auteur: De herontdekking van het lichaam van ervaringsdeskundige Bregje Hofstede.