Bewust letten op voeding: de meeste mensen doen het voor de lijn, niet zo zeer voor het brein. Toch heeft voeding een grote invloed op de werking van je hersenen. Dat vertelt Esther Aarts, hoogleraar Nutritional Neuroscience aan de Radboud Universiteit. ‘Hersenen verbruiken namelijk relatief veel van je energie.’ Misschien sta je er nog niet bij stil. Voeding kan zowel een lange als korte termijneffect hebben op je hersenen. ‘Neem het eten van eiwitten’, legt Aarts uit. ‘Die zorgen op korte termijn voor de aanmaak van neurotransmitters: stoffen die hersenen helpen om te kunnen functioneren. En op lange termijn is het eten van omega-3 visvetzuren belangrijk. Die dragen niet alleen bij aan de hersenontwikkeling van baby’s, maar verkleinen ook de kans om op latere leeftijd depressie en dementie te krijgen. Bewust op je voeding letten kan voor je hersenen dus voordelig zijn.’Onderhoud van snelwegAarts benadrukt dan ook het belang van voeding, juist voor de hersenen. ‘De hersenen vormen twee procent van je lichaamsgewicht, maar verbruiken twintig procent van je energie. Voeding is noodzakelijk om die benodigde energie aan te maken en op peil te houden. Bovendien zit het gebied rondom je hersenen bomvol met bloedvaten. Deze vormen voor je brein een soort snelweg, die goed onderhouden moet worden. Ook daarbij speelt voeding een belangrijke rol.' Volgens Aarts is vanwege al die bloedvaten het gewenste voedingspatroon voor de hersenen niet veel anders dan het gewenste voedingspatroon voor het hart. ‘Want wat goed is voor je hart, is ook goed voor je hersenen’, verduidelijkt ze. ‘Wenselijk is een voedingspatroon dat gericht is op het binnenkrijgen van vezels, vitaminen en mineralen en gezonde vetten. Je komt dan automatisch uit bij het zogeheten mediterrane dieet, bestaande uit: veel groente en fruit, peulvruchten, noten, volkoren granen en het liefst vis en gezonde oliën in plaats van harde, verzadigde vetten. De focus hierbij ligt vooral op plantaardig voedsel en dus niet op rood vlees en zuivel, maar ook geen koek, gebak en gefrituurde snacks.’Gevolgen voor mentale welzijn Een gezond voedingspatroon is volgens Aarts zeker aan te raden, met name ook met het oog op het mentale welzijn. ‘Wat veel mensen niet weten, is dat opgebouwd lichaamsvet klem kan komen te zitten tussen organen. Dat kan gaan ontsteken, met ontstekingsfactoren door het hele lichaam tot gevolg, ook in de hersenen. Dit kan dan mogelijk tot diabetes, hart- en vaatziekten en zelfs depressie leiden. Hoewel deze chronische ontsteking lang niet voor iedereen geldt, geeft dit wel aan dat voeding ook invloed op je mentale gesteldheid kan hebben.’Aarts bekent dat eetgedrag veranderen makkelijker gezegd is dan gedaan. Wat het daarbij lastig maakt, is dat hersenen helaas vaak niet naar de voeding verlangen die goed voor ze is. Hoe kan dat? ‘Voor het antwoord moeten we terug naar de evolutie’, legt ze uit. ‘Veel van onze huidige voeding is een combinatie van koolhydraten, zout en vetten. Vroeger, in de natuur, waren die voedingscombinaties niet verkrijgbaar, maar tegenwoordig kom je ze op elke hoek van de straat tegen. De beloningsgebieden in onze hersenen reageren daar sterk op. Dat komt doordat we, net als dieren, vroeger van nature in schaarste moesten leven. Nu, vele jaren later, is onze omgeving echter sneller geëvolueerd dan onze hersenen. We hebben nog steeds de impuls om te handelen vanuit schaarste, vandaar dat we het nog altijd moeilijk vinden om tegen lekker en ongezonde voeding nee te zeggen. En dat verklaart ook waarom we bijvoorbeeld zo gevoelig voor voedingsreclame zijn.’Hoe valt dat patroon in de hersenen te doorbreken? Aarts: ‘Het kan helpen om tijdelijk een andere omgeving op te zoeken. Dus als je bijvoorbeeld ’s ochtends op weg naar je werk langs een supermarkt komt en daar steeds gedachteloos een croissantje koopt, is het aan te raden om te proberen niet meer langs die supermarkt te reizen, om te voorkomen dat je weer in de verleiding komt. Na een tijdje is dat croissantje uit je systeem.’Bij dat tijdelijk veranderen van omgeving kan bijvoorbeeld ook een vakantieperiode helpen, zoals in de zomer. Daarover gesproken: welke voeding kun je het best in de zomer eten om ook nog actief en gezond te blijven in de winter? Aarts: ‘Een mooie vraag, maar het is helaas niet mogelijk om in de zomer zover vooruit te eten zodat je er ook nog in de winter effect van hebt. Voeding werkt deels via onze darmbacteriën en die kun je bijvoorbeeld met het overschakelen naar andere voeding al binnen vijf dagen veranderen: zowel positief als negatief. Als je in de zomer met een gezond voedingspatroon begint, dan dien je dat vervolgens vol te houden. Dus óók tijdens de winter.’ Dit verhaal is onderdeel van de zomerserie van Recharge waarin lezers de kans kregen om zélf een vraag aan wetenschappers te stellen. De redactie van Recharge gaat vervolgens met wetenschappers van de Radboud Universiteit in gesprek om antwoorden op te halen. Dit keer was de vraag: Welke voeding is in de zomer goed om de gehele winter actief en gezond te blijven?Foto: Brooke Lark via Unsplash